Cabhair ón AE do dhídeanaithe sa Türkiye: ní leor an tionchar

In ainneoin feabhsuithe le déanaí, de réir tuarascála ó Chúirt Iniúchóirí na hEorpa d’fhéadfadh go mbeadh luach ar airgead níos fearr bainte amach ag maoiniú ilbilliún-euro an AE do dhídeanaithe sa Türkiye agus go mbeadh tionchar níos mó aige. Cé go bhfuil an tSaoráid €6 billiún do Dhídeanaithe sa Tuirc tar éis dul i ngleic le riachtanais na ndídeanaithe agus a bpobal ósta sa Tuirc, tá na tionscadail mhaoinithe taobh thiar den sceideal, agus níl sé cinnte an gcoinneofar iad nuair a bheidh deireadh le tacaíocht an AE.

Mar gheall ar shuíomh geografach Türkiye is tír thábhachtach í maidir le fáiltiú agus idirthuras dídeanaithe atá faoi cheangal na hEorpa. Le deich mbliana anuas, tá méadú tagtha ar a líon, rud a chruthaíonn dúshláin mhéadaitheacha don chomhtháthú sóisialta. Faoi láthair tá an tír ina hóstach ar níos mó ná ceithre mhilliún dídeanaí cláraithe, lena n-áirítear níos mó ná 3.2 milliún de bhunadh Siria; cónaíonn níos lú ná 5 % i gcampaí. In 2015, bhunaigh an AE an tSaoráid chun €6 billiún de chabhair dhaonnúil agus forbartha don tír a threorú agus a chomhordú. Tá an chabhair á bhainistiú ag an gCoimisiún i gcomhthéacs an choir chun donais eacnamaíoch Türkiye agus an caidreamh atá ag dul in olcas leis an AE, freisin mar gheall ar chúlsleamhnú ar an smacht reachta agus ar chearta bunúsacha.

"I gcomhthéacs dúshlánach polaitiúil, chuir Saoráid an AE do Dhídeanaithe sa Tuirc tacaíocht ábhartha ar fáil do dhídeanaithe agus do phobail aíochta”, a dúirt Bettina Jakobsen, an Feisire ECA a bhí i gceannas ar an iniúchadh. “Ach d’fhéadfadh luach níos mó ar airgead agus tionchar níos mó a bheith ann, agus ní cinnte cad a tharlóidh do na tionscadail sa Türkiye tar éis do chúnamh an AE a bheith tirim."

Ag gníomhú dó ar mholtaí a bhí déanta cheana féin ag na hiniúchóirí in 2018, chuir an Coimisiún feabhas ar an mbealach a oibríonn an tSaoráid. Chun dul i ngleic le cáineadh san am atá caite, chuir sé feabhas suntasach ar na tionscadail a chuireann cúnamh airgid ar fáil do dhídeanaithe, rud a choigilt thart ar €65 milliún. Ina theannta sin, laghdaigh sé costais riaracháin, rud a chiallaíonn go bhféadfadh níos mó airgid dul chuig na faighteoirí deiridh. Mar sin féin, theip ar an gCoimisiún measúnú córasach a dhéanamh an raibh costais an tionscadail réasúnta, teip a chuireann a n-éifeachtúlacht i mbaol.

Tríd is tríd, chinntigh cúnamh AE cistiú gasta agus infheistíocht shuntasach chun an brú ar an tsláinte, ar an oideachas agus ar an mbonneagar bardasach de bharr sní isteach ard na ndídeanaithe isteach sa tír a mhaolú, agus chun teannas ar mhargadh an tsaothair a sheachaint. Mar sin féin, cuireadh moill mhór ar na tionscadail forbartha ar chúiseanna éagsúla, mar rialacha tógála níos déine, paindéim COVID-19, agus boilsciú ag ardú. Bhí tionchar suntasach ag creathanna talún uafásacha 2023 sa tír ar na tionscadail freisin, cé go raibh freagra tapa ag an gCoimisiún.

Seachadadh na tionscadail phleanáilte, mar oiliúint poist agus cúnamh gnó do dhídeanaithe, go ginearálta. Mar sin féin, níor leor an mhonatóireacht, mar níor éirigh leis an tionchar a thomhas. Mar shampla, ní raibh aon obair leantach maidir le fostaíocht nó stádas gnó na ndídeanaithe ina dhiaidh sin. Ar an gcaoi chéanna, tógadh scoileanna nua do dhídeanaithe, ach ní raibh na hiniúchóirí in ann sonraí leordhóthanacha a fháil ó aireacht na Tuirce chun a dtionchar ar thairbhithe a mheas. 

Tá inbhuanaitheacht idirghabhálacha AE agus comhúinéireacht Türkiye ríthábhachtach, agus mar sin tá an Coimisiún ag obair ar thionscadail a thabhairt ar láimh d'údaráis na Tuirce. Mar sin féin, níor éirigh leis ach inbhuanaitheacht na dtionscadal bonneagair amhail scoileanna agus ospidéil a áirithiú, ach ní tacaíocht shocheacnamaíoch (ie poist), cé nach bhfuil sé cinnte go leanfar lena phríomhthionscadail oideachais agus sláinte gan tacaíocht AE. Rinne feidhmeannas an AE iarracht freisin an timpeallacht oibriúcháin d’Eagraíochtaí Neamhrialtasacha idirnáisiúnta a fheabhsú, ach cuireann easpa toil pholaitiúil na n-údarás náisiúnta isteach ar thionchar a chuid iarrachtaí.

Aiseolas

Tá cúnamh ón AE a chuirtear tríd an tSaoráid do Dhídeanaithe sa Tuirc ag brath ar Türkiye cloí le 2016 Ráiteas AE-na Tuirce. Cuireadh €6 bhilliún – leath ó bhuiséad an AE agus leath ó na Ballstáit – ar fáil in dhá thráinse chothroma in 2016-2017 agus in 2018-2019; tá os cionn €5 billiún eisíoctha san iomlán. Leanann an AE de bheith ag tacú le dídeanaithe sa Türkiye ar bhealaí eile, mar shampla an €3 billiún breise ó ionstraimí buiséid eile an AE chun príomh-idirghabhálacha na Saoráide a shaothrú (ie sa bhreis ar an €6 billiún). Rinne na hiniúchóirí measúnú ar shnáithe daonnúla na Saoráide roimhe seo agus d’iarr siad luach ar airgead níos fearr – féach tuarascáil speisialta 27/2018. San iniúchadh leantach, dhírigh siad ar shnáithe forbartha na Saoráide.

Comhroinn an t-alt seo: